تحفه المومنین مشهور به تحفه حکیم مومن

کتاب تحفه المومنین که به تحفه حکیم مومن مشهور و معروف است و یکی از مشهورترین، معروفترین و معتبرترین کتاب های داروسازی و مفرده شناسی در طب سنتی ایرانی می باشد که در ذکر خواص و کاربرد ادویه مفرده و مرکبه ( قرابادین ) به زبان فارسی بوده و به بسیاری از فوائد طبی که در کتب دیگر کمتر به آنها اشاره شده پرداخته شده است. حکیم محمدمومن تنکابنی این کتاب را همانطور که در تحفه ذکر می نماید به خاطر کاستی ها و خلأ موجود در کتاب اختیارات بدیعی به نگارش درآورده است.

جکیم محمد حسین عقیلی خراسانی شیرازی از کتاب تحفه حیم مومن در کتاب مخزن الادویه و قرابادین کبیر بسیار نام برده و از آن استفاده نموده است.

حکیم محمدمومن تنکابنی کتاب را این گونه بیان می کند:

تشخیصات و دستورات؛ و تشخیصات مبنى است بر پنج تشخیص:

• تشخیص اول: در بیان سبب اختلاف اقوال اطباء در ماهیات و قوت و قدر شربت ادویه و شروط اخذ هر دوا و ذکر درجات و انقسام قولها باقسامه.
• تشخیص ثانى: در ذکر صفات و افعال ادویه و بیان افعال کلیه و مشابه آن و تفسیر اسامى و معانى لغاتى که در طى انشاء این مجموعه، مذکور مى‌شود و در کتب ادویه مفرده، مدارعلیها است.
• تشخیص ثالث: در بیان ماهیت و خواص و کیفیت ادویه مفرده و اغذیه مفرده و مرکبه و ذکر مصلح و بدل و قدر شربت و آنچه بدان مناسب است.
• تشخیص رابع: در مداواى سموم.
• تشخیص خامس: در بیان اوزان و آنچه به آن متعلق است.

دستورات منقسم است به سه قسم:

• قسم اول: در بیان اعمالى که متعلق است به ادویه مفرده، مثل شستن و سوختن و تحمیص و تشویه و امثال آن و طریق آشامیدن عشبه و چوب چینى و ماء الجبن و مانند آن و اعمال غریبه.
• قسم دوم: دربیان اعمالى که متعلق است به ادویه مرکبه و ذکر معاجین و حبوب و سایر مرکبات.
• قسم سوم: در معالجات با رعایت اختصار.

شهرت تحفه حکیم مومن :

نام این کتاب نامی آشنا برای حکیمان و طبیبان طب سنتی می باشد. همچنین شهرت این کتاب به داخل ایران محدود نبوده و به زبان های اردو، ترکی و عربی نیز ترجمه شده است.

دو ترجمه عربی از این کتاب موجود است یکی به نام مفردات معربه و دیگری به نام تحفه المسلمین.

نگارنده ی تحفه حکیم مومن :

مرحوم میرمحمد مومن حسینی تنکابنی نگارنده این اثر است که در طبابت و معالجه بیماران در عصر خود زبان زد خاص و عام بوده اند.

وی در قرن یازدهم می زیسته و کتاب خود را در سال ۱۰۸۰ ق تالیف نموده است.

حکیم مومن خود طبیب شاه سلیمان صفوی بوده و اجدادش از اطبای پادشاهان صفوی بوده اند.

تالیفات میر محمد مومن تنکابنی :

1. تبصره المومنین : کتابی فارسی در علم کلام و اصول دین می باشد که در سال ۱۰۸۶ ق تالیف شده است.
2. کشکول
3. تحفه المومنین

ویژگی ها و امتیازات تحفه المومنین:

زبان و گویش:

تحفه حکیم مومن کتابی است به زبان فارسی که در آن علاوه بر ذکر اسامی ادویه به زبان های مختلف مانند عربی ، یونانی ، هندی، نام های ادویه را به گویش های محلی محلات مختلف ایران از قبیل فارسی ، ترکی ، اصفهانی گیلکی ، لرستانی ، دیلمی و… نیز ذکر گردیده است .

در برگیرنده کتاب های پیشین:

کتاب تحفه المومنین ، ناظر بر اقوال تمام گیاه پژوهان ، مفرده شناسان و پزشکان متقدم بوده و با احاطه بر اقوال ایشان، مجموعه ای مشتمل بر تمام نظرات پیشینیان را به دست می دهد.

دانش کیمیا و علوم غریبه :

اشاره به اصول کلی دانش کیمیا و سایر علوم غربیه که در طب سنتی و بویژه در ساخت ادویه مصنوعی جایگاه مهمی دارند و در کلمات اطباء از قضایای این علوم و دستاوردهای آنها استفاده چشمگیری شده است.

داروسازی و قرابادین :

از دیگر مزایای آن در بر داشتن مجموعه ای موجز و مفید از اصول و فروع دانش داروسازی (قرابادین) طب سنتی است.

کتاب تحفه حکیم مومن از کتاب ها و منابع مورد تایید معاونت غذا و دارو وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی می باشد.

iraniantebcom@