تحقیق و تنظیم: دکتر مرضیه بیگم سیاهپوش
تاریخچه توت فرنگی در ایران
• توت فرنگی برای اولین بار در سال ۱۳۱۷ زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آورده شد و در باغ فلاحت کشت گردید و به همین نام «اتابکی » در ایران شناخته شد .
• در سال ۱۳۴۵ شیخ عثمان نقشبندی تعدادی بوته توت فرنگی از ترکیه وارد کرد و آنها را در باغ معروف خود واقع در روستای “دورود” نزدیکی شهرستان سروآباد ( استان کردستان ) کشت نمود که به رقم ” کردستان “مشهور شد.
• طی سالهای بعد به ویژه دهه اخیر ارقام تجاری دیگری در این منطقه کشت شده است که اگر چه بازار پسندی و ماندگاری بیشتری دارند اما از لحاظ طعم و مزه، رقم کردستان دارای بهترین طعم میباشد.
مواد موجود در توت فرنگی
توت فرنگی منبعی غنی از ویتامین C و اسید فولیک است.
•مقادیر مناسبی پتاسیم دارد.
مواد معدنی و ویتامینهای دیگری مانند ویتامین A و برخی انواع ویتامین B ، فسفر، کلسیم و … نیز در توت فرنگی با مقادیر کمتری وجود دارند.
• به دلیل داشتن مواد فعال، یک آنتی اکسیدان قوی است.
• بسته به محل و چگونگی پرورش، مواد مؤثره موجود در این میوه می تواند متغیر باشد.
• فرم خام تازه و فرم فریز شده و شیرین نشده توت فرنگی بیشترین ویتامین C و پتاسیم را دارند و فرم شیرین شده کنسروی و عصاره شیرین، مواد مغذی کمتری دارد.
برگ و ریزوم (به ویژه ریزوم) دارای تانن هستند.
خواص توت فرنگی
هرچند مواد موجود در توت فرنگی شناخته شده اند، اما توت فرنگی مورد مصرف طبی تأیید شده ندارد.
برگ، ریزوم گیاه مدر، قابض، و ضد التهاب هستند . جوشانده برگ و ریزوم در کنترل اسهال و در سنگ کلیه میتواند مفید باشد. و گاهی آن را با دارچین مصرف میکنند. برای تقویت کبد بعد از هپاتیت ، در نقرس و برخی بیماریهای روماتیسمی نیز ممکن است مفید باشد. از این جوشانده گاهی به عنوان دهانشویه استفاده میشود. از برگ گاهی به شکل کمپرس در درمان جوش استفاده میشود.
میوه، اشتهاآور، ملین و آنتی اکسیدان است. از میوه برای تهیه کرمهای آرایشی و بهداشت پوست استفاده میشود. باعث نرمی و شفافیت پوست شده، نقاط قهوهای رنگ پوست را از بین میبرد. (برای این کار ده عدد توت فرنگی را له کرده، بر پوست میگسترانند و بیست دقیقه بعد با آب ولرم میشویند و با یک کرم مناسب، کمی چرب میکنند)
اثرات بالینی توت فرنگی در پژوهش ها
•ارتباطی معکوس بین مصرف توت فرنگی با افزایش فشار خون و افزایشCRP مشاهده شده است. باعث کاهش التهاب و کاهش استرس اکسیداتیو ناشی از رژیم غذایی پر چرب و کاهش میزان قند و چربی بعد از غذا در افرادی که استعداد ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی دارند، میشود .
• بیشترین اثرات توت فرنگی در بالین در محافظت علیه بیماریهای وابسته به استرس اکسیداتیو است مانند: سرطانها (ریه، روده بزرگ، سینه، حفره دهان، پوست) دیابت تیپ ۲، بیماریهای قلبی عروقی، بیماریهای نورودژنراتیو و چاقی.
مکانیسم اثر توت فرنگی
توت فرنگی مانع تولید رادیکالهای آزاد و باعث خنثی شدن رادیکالهای آزاد موجود میشود .
بیان ژنهای مؤثر در متابولیسم سلولی، زنده ماندن سلولی و دفاع آنتی اکسیدانی را متعادل می کند .
مانع صدمه به DNA شده، صدمات وارده به آن را ترمیم میکند.
مواد موجود در توت فرنگی بر آنزیمهای بدن نیز اثر میگذارند.
اثرات ضد میکربی توت فرنگی
توت فرنگی دارای اثرات ضد باکتریایی و ضد قارچی است.
انواع گوناگون توت فرنگی بر میکربهای خا صی اثر دارند.
تمام انواع توت فرنگی بر میکروبهای شایع در عفونتهای گوارشی بسیار مؤثرند.
دو پژوهش جالب در باره توت فرنگی :
• مصرف ۶ هفته پودر خشک شده توت فرنگی روزی دو بار هربار۵۰ گرم باعث کاهش کلسترول و کاهش شاخص HbA1C در بیماران دیابتی میشود لذا در کاهش عوارض عروقی این بیماران مؤثر است.
• عصاره توت فرنگی در مدلهای جانوری باعث تحریک آپوپتوز در سلولهای سرطانی در سرطان سینه شده است.
عوارض جانبی در مصرف توت فرنگی :
عارضه جانبی خطرناکی در مصرف مقادیر معتدل این گیاه دیده نشده است. با این حال خوردن توت فرنگی میتواند باعث ایجاد استفراغ شود که اکثر آن مرتبط با آلودگیهای خاک است. واکنشهای حساسیتی و کهیر و اگزما نیز در مصرف توت فرنگی دیده شده است.
توت فرنگی در طب سنتی
در کتابهای کهن طب سنتی از توت فرنگی صحبت نشده است .بر اساس ویژگیهایش احتمالا دارای طبیعتی سرد و تر است. مربای این قبیل میوهها طبیعت متعادلتری دارند و توسط معده های سرد و رطوبی راحتتر تحمل میشوند.
برخی از صاحبنظران حیطه طب سنتی، توت فرنگی را معادل گیاه جیکلک ، که در مخزن الادویه از آن نام برده شده است، میدانند. بر این اساس، گیاهی است سرد و تر که باعث رطوبت بخشی به بدن شده، صفرا را فرو مینشاند و در سرفه های خشک و برخی از انواع خارش و نیز برای مزاج سوداوی مناسب است.
منابع:
•هورامانات پایگاه خبری تحلیلی شهرستان سروآباد .۴ مهر ۱۳۹۴ .دسترسی http://hawramanat.com/news/30
•رضا امانی و همکاران .اثرات مکمل یاری با پودر توت فرنگی بر سطوح هموگلوبین گلیکوزیله و لیپیدهای سرم در بیماران مبتلا به دیابت نوع۲: کارآزمایی بالینی تصادفی دوسوکور. مجله علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران. سال هشتم،شماره ۳، پائیز ۱۳۹۲ صفحات ۲۰۰-۱۸۹
.محمد حسین عقیلی خراسانی. مخزن الادویه. انتشارات باورداران. ۱۳۸۰
ابوالقاسم سلطانی. دایره المعارف طب سنتی گیاهان دارویی. جلد سوم. انتشارات نوروحی. چاپ اول. تهران. ۱۳۸۷
احمد امامی و همکاران. کتاب مرجع گیاهان دارویی. جلد اول. انتشارات اندیشه آور. چاپ اول. تهران. ۱۳۸۹
•SomasagaraRR, et al. (2012) Extracts of Strawberry Fruits Induce Intrinsic Pathway of Apoptosis in Breast Cancer Cells and Inhibits Tumor Progression in Mice. PLoSONE.2012; 7(10): e47021. doi:10.1371/journal.pone.0047021
•ArpitaBasu, et al. Strawberry As a Functional Food: An Evidence-Based Review, Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 2014; 54:6, 790-806, http://dx.doi.org/10.1080/10408398.2011.608174
•Francesca Giampieri, et al. Strawberry as a health promoter: An evidence based review. Food & Function. 2015; DOI: 10.1039/C5FO00147A. https://www.researchgate.net/publication/273457061
•C.rdenas-Valdovinos, et al. Antimicrobial activity of fruit extracts of Fragariax ananassaagainst human enteropathogenicbacteria. JOURNAL OF BIOENGINEERING AND BIOMEDICINE RESEARCH (2018) VOL.2 No.2:17-25
•Dong Sub Kim, et al. Antimicrobial Activity of Thinned Strawberry Fruits at Different Maturation Stages. Kor. J. Hort. Sci. Technol. 2012; 30(6):769-775, DOI http://dx.doi.org/10.7235/hort.2012.12199