کتاب مفاتیح الارزاق یا کلید در گنجهای گهر

کتاب مفاتیح الارزاق یا کلید در گنجهای گهر تالیف محمد یوسف نوری و تصحیح ابوالقاسم رنجبر حسین آبادی می باشد.

کتاب مفاتیح الارزاق از جمله میراث گرانقدر گذشتگان است که بطور جامع در سه جلد از ترتیب و ترکیب علم و فن کشاورزی و امور پیوسته بدان مثل شناخت هوا و خاک و تقسیم آب و اصول باغ سازی ایران و درختکاری و نوع خاک و نیز قواعد دیوانی و تقسیم ارث و هر آنچه که مرتبط با این مباحث است صحبت می کند و مطالب خود را با اخبار و روایات و قصص و احادیث فراوانی همراه می کند و مانند آیینه ای مجموعه ای از علوم زراعی و فرهنگ مردمی زمان خود را در ارتباط با کشاورزی منعکس می سازد.

کتاب مفاتیح الارزاق یا کلید در گنجهای گهر با تصاویر از درختان و گیاهانی که از آنها سخن به میان آمده همراه است و نحوه انجام برخی از امور و اعمال کشاورزی مانند باغ سازی و انباشت کود و قنات کنی و آماده سازی زمین برای کشت و کار و چگونگی تقسیم محصول در تصاویری گویا و دلپذیر به صورت رنگی نقاشی شده است.

لازم به ذکر است که مطالب کتاب مفاتیح الارزاق یا کلید در گنجهای گهر تنها محدود به علوم و فنون کشاورزی نیست بلکه فواید دارویی هر یک از گیاهان اعم از درخت و گل و غلات به صورت کامل آمده است.

نکته حائز اهمیت مفاتیح الارزاق در این است که عالم فرهنگ کشاورزی و دهداری ایران را از جمیع جهات بررسی می کند و ضمن آنکه روال عمومی کتاب های دیگر کشاورزی را با خصوصیات استثنایی خود پی می گیرد، نخستین کتابی است در زمینه کشاورزی که به چگونگی اجرای امور مربوط به تولیدات زراعی و فرهنگ آن می پردازد.

بخشی از فهرست مطالب جلد اول کتاب مفاتیح الارزاق یا کلید در گنجهای گهر :

• نعمت ثانی در آنچه بصیرت و علم به آنها قبل از زرع لازم است
• گسترده در نه خوان
• خوان اول : در اقوال علما و حکما و قدما در اشجار و نبات
• خوان دویم : در فایده زراعت کردن
• خوان سوم : در مدح شرای ملک و خانه و باغ و ذم بیع آنها
• خوان چهارم : در مذمت و معصیت غصب و احکام متفرعه بر آن
• خوان پنجم : فضیلت و استحباب زراعت کردن که محضا لله و با خلوص نیت اقدام نمایند
• خوان ششم : در احکام نجوم
• رقم اول در تواریخ اربعه
• تواریخ مشهور چهار است
• معرفت شهور السنه
• محرم الحرام
• صفر المظفر
• اعمال رویت هلال
• شهر ربیع الاول
• اعمال رویت هلال
• توقیعات
• شهر ربیع الثانی
• اعمال رویت هلال
• توقیعات
• شهر جمادی الاولی
• اعمال رویت هلال
• توقیعات
• شهر جمادی الثانیه
• اعمال رویت هلال
• توقیعات
• شهر رجب المرجب
• اعمال رویت هلال
• اعمال رویت هلال ماه رجب
• توقیعات
• شعبان المعظم
• اعمال رویت هلال
• ثواب روزه و تصدق
• ثواب استغفار
• اعمال شب و روز پانزدهم
• زیارت امام حسین (ع)
• نمازهای آن شب
• ماه رمضان المبارک
• فضیلت این ماه مبارک
• اعمال رویت هلال
• توقیعات
• دعای وداع ماه مبارک
• دعای از دردسر
• دعای کیسه
• شهر شوال
• اعمال رویت هلال
• دعای شب اول این ماه
• تکبیرات
• توقیعات
• ذیقعده الحرام
• اعمال رویت هلال
• اعمال روز اول
• توقیعات
• ذیحجه الحرام
• اعمال رویت هلال
• توقیعات
• اعمال دهه اول
• رفع شر ظالم
• اعمال شب و روز عرفه
• اعمال شب و روز اضحی
• اعمال و فضایل شب و روز هجدهم
• قصیده قانی در منقبت شاه ولایت (ع)
• توقیعات
• روز مباهله
• معرفت ایام هفته
• ….

بخشی از فهرست مطالب جلد دوم کتاب مفاتیح الارزاق یا کلید در گنجهای گهر :

• مفرده ثانی در غرس
• ضابطه دویم در ذم قطع درخت میوه و سدر و استحباب آب دادن آن در دو دفعه عرض می شود
• در استحباب آب دادن درخت
• ضابطه سوم در مساقات و قرار فی مابین غارس و مالک
• قرار فی مابین غارس و مالک
• در مسائل متفرقه متفرعه
• ساعت درخت نشانیدن
• تربیت نهال
• معرفت اول غرس
• در معرفت غرس ریشه و قلمه
• معرفت دویم
• معرفت سوم
• اشجاری که از بذر یا نهال حاصل شود
• ضابطه ششم در معرفت پیوند اشجار مثمره و غیر مثمره
• قاعده اول در رجحان پیوند بر تخم
• قاعده دویم در فایده پیوند
• قاعده چهارم در معرفت درختی که بر آن پیوند می نمایند
• قاعده پنجم در معرفت اصل پیوند از جوش و قلمه است
• قاعده ششم معرفت اوقات پیوند
• قاعده هفتم در معرفت تراشیدن قلمه
• قاعده هشتم معرفت آلات پیوند
• قاعده نهم در معرفت پیوند کردن
• قاعده دهم در معرفت اشجاری که بر یکدیگر پیوند می شوند
• قاعده یازدهم در معرفت بی هسته کردن میوه ها
• قاعده دوازدهم
• ریاض ثانی در غرس ازهار و اشجار
• تعبیر باغ
• این ریاض در بر دارد دو حدیقه را
• تعریف اول در ازهار و ریاحین قسمت می شود بر دو قطعه
• قطعه اول در ازهار
• ارغوان
• اقحوان
• اوافیوس
• افعال و خواص آن
• اکلیل الملک
• ماهیت آن
• طبیعت
• افعال و خواص و منافع آن
• بنفشه
• احادیث
• افعال و خواص آن
• طریقه گرفتن روغن بنفشه
• نظم
• مسمط قاآنی
• مسمط منوچهری
• تعبیر
• بستان افروز
• قانون زراعتش
• بیدمشک
• طبیعت و خواص
• حنا
• طبیعت آن
• افعال و خواص آن
• سعدی
• معما
• تعبیر
• خزامی
• ….

بخشی از فهرست مطالب جلد سوم کتاب مفاتیح الارزاق یا کلید در گنجهای گهر :

• ساعت درو
• در وقت درو
• قانون درو
• خرمن
• تعبیر
• موضوع خرمن
• غزل
• کوبیدن خرمن
• قانون کوبیدن خرمن
• پاک کردن خرمن
• حفظ خرمن
• قانون حفظ خرمن
• حکایت قریه ده نو ، من قراء بلوک سروستان توابع شیراز
• در آلات کیل و وزن
• زکات
• اول در آیات و اخبار داله بر وجوب زکوه
• دوم در آنچه زکوه در آن واجب می شود
• فصل اول در آنچه متعلق به غلات است
• فصل دوم در نصاب طلا و نقره
• فصل سوم در نصاب شتر
• فصل چهارم در نصاب گاو و گوسفند است
• باب سیم در مصارف زکات و شرط آن
• فصل اول در مستحقین زکات
• فصل دویم
• فصل سیم
• مبحث دویم
• در زکات فطره
• باب اول
• فصل اول
• فصل دویم
• باب دویم
• فصل اول
• فصل دویم
• خمس
• در اداء خمس و در آن دو باب است
• اول در چیزهایی که خمس به آنها تعلق می گیرد
• دویم معادن است
• انبار
• وضع عمارت انبار و حمل اجناس به آنجا
• در حفظ اجناس
• ادویه
• محافظت عدس و ماش و باقلا
• محافظت آرد
• محافظت جو
• معرفت گرانی و ارزانی
• مذمت احتکار
• مذمت غش
• در مذمت غش
• در اموری که بار درخت محفوظ ماند و نریزد
• کبوتر
• گنجشک
• نصایح لقمان
• تعبیر
• مرغابی
• طبیعت
• افعال و خواص
• تعبیر مرغابی
• …..