بررسی محصول اکسیر اعظم ۸ جلدی
نام کتاب : اکسیر اعظم
نویسنده : حکیم اعظم خان چشتی
تعداد صفحات : ۶۰۹۴ صفحه
قطع : وزیری
صحافی : شومیز
تعداد جلد : ۸ جلد
کتاب اکسیر اعظم ۸ جلدی
اکسیر اعظم یا دستور العلاج بزرگترین اثر حکیم اعظم خان است که در در این کتاب به شرح بیماری ها به همراه درمان آن ها پرداخته است. که در این چاپ به صورت ۸ جلدی به چاپ رسیده است.
حکیم اعظم خان در این کتاب سبکی همچون کتاب الحاوی فی الطب حکیم محمد زکریای رازی را به کار برده است و نظرات حکما و پزشکان قبلی را در شناخت بیماری و درمان جمعآوری و به کار برده است.
در این کتاب بیماریها از سر تا قدم به تفصیل شرح داده شدهاست و برای هر بیماری اسباب ، علائم و سپس درمانهای آن را با ذکر ادویه مفرده، ادویه مرکبه به همراه نظرات و تجربیات حکما و حکایات مربوط به بیماری آورده شده است.
بخش های از کتاب اکسیر اعظم در باب مو :
و اما ذهاب شعر از سوختن آتش سبیل او آن است که ذکر کردیم بنحوى که در مواضعى که جلد فاسد نشود بمره و ایام و به علاج بروید و این همه که ذکر کردم طریق علاج به ادویه دوست بود و گاهى در این تدبیر طعام و شراب نیز وقت حاجت به سوى آن داخل شود چنانچه گاهى احتیاج بتقلیل افتد و آن هر دو بمقدار قلیل استعمال کنند و یا به سوى تجفیف پس به اشیاى مجففه به تجفیف نمایند و یا به سوى ترطیب پس به اشیاى مرطبه و مانند آن ترطیب کنند.
حکیم شریف خان
مىنویسد که این دوا غالبا موى را برویاند سنبل الطیب کف دریا موى سوخته به سرکه سائیده طلا کنند تا آنکه موى بروید.
و جالینوس
این دوا را به تجربه صحیح یافته و این طلا جهت رویانیدن موى عجیب الفعل است سم بز سیاه سوخته سر مگس سم خر سیاه سوخته با روغن زیتون بکار برند.
و ایضاً در این باب پوست درخت انجیر و برگ آن کف دریا سوخته هر یک دو درم فرفیون پنج درم سائیده به آب پیاز سرشته تا دو روز طلا کنند هرگاه موضع سرخ شود به زراوند مدحرج و لادن و افسنتین سوخته و مورد و حضض مساوى سائیده به آب عنب العثلب سرشته طلا کنند
منع نبات شعر [در کتاب اکسیر اعظم ]
بدان که آنچه موى را از روئیدن بازدارد یا مخدر مبرد بود یا مسدد مسام یا بالخاصیت لیکن در استعمال همه لازم است که اول موى را بکنند یا بنوره حلق کنند بعد آن مخدرات مانند بزر البنج و افیون و شوکران ضماد نمایند و یا مسددات مسام مانند سفیده و شب و یا ادویۀ بالخاصیت مثل خون سنگ پشت و یا بیضۀ مورچه و یا خون وزغ کلان طلا کنند.
انطاکى
گوید که گاهى احتیاج بمنع نبات شعر افتد و این بهر دواى مکثف اتمام یابد مثل خون غوک و روغن آن و روغن شبپر و بیضۀ مورچه و بیخ و زرنیخ سرخ و اقلیمیا و سفیداب و تخم خشخاش به سرکه و زیت و زهرۀ بز بنوشادر هر واحد بطلا بعد نتف شعر و در خواص آمده که چون سر شبپر را به شیر سگ بسایند تا آنکه غلیظ گردد و بر موضع نتف موى طلا کنند در اول مرتبه منع گردد.
سویدى
مىنویسد که ضماد باقلاى غیر مقشر به آب و کذا خون حربا و کذا شیر یتوع و برگ آن مکرر و کذا آرد ترمس و کذا خرنوب نبطى و کذا زرنیخ سرخ به آب برگ بیخ سرشته و کذا مغز سر خرگوش هفت بار و کذا تخم بادروج سه درم بورق یک نیم درم باریک سوده به روغن بلسان و میعۀ سائله سرشته تا به قوام عسل آید هر واحد بعد نتف به تکرار منع نبات شعر کند.
شیخ
مىفرماید که مخدرات مبرده آن را منع کند مثل آنکه اول نتف مو کنند بعده بیخ و افیون و سرکه طلا کنند و شوکران به اینها و تنها در سرکه جوش داده بهتر بود و جرم غوک نیستانى خشک کرده از مانعات است چون آن را بسایند و بلعاب اسپغول یا آب بیخ یا سرکه آمیزند و مکرر به عمل آرند.
و گویند که طلاى او به روغن که در آن غطایا پخته باشند منع نبات شعر کند و همچنین به روغنى که در آن خارپشت پخته باشند و گاهى در آن ادعاى ضد این کنند و آنچه در این ذکر کردهاند بگیرند قیمولیا و سفیداب ارزیز هر واحد یک جزو شب نیم جزو به آب بیخ تر بسایند و قومى زعم کرده که خون غوک اجامى و خون سنگ پشت نهرى منع از نبات کند.
شیخ
و گویند که همچنین خون شبپر و دماغ و جگر او است و گاهى دوائى از این مرکب مىسازند.
و گویند که بگیرند غوک نیستانى و خشک کنند و بگیرند از خشک آن و از خون سنگ پشت نهرى خشک کرده و از بورق سرخ و از مرداسنگ و از صدف مروارید سوخته مساوى و به آب سرشته بر نتف شعر در زهار و بغل استعمال کنند و تخم انجره به روغن سوده مالیدن بقوت انتثار شعر کند.
مجوسى
گوید که بیضۀ ماهى و دیگر ادویۀ مذکوره طلا نمایند پس اگر موى بروید لازم است که چند بار آن را بر کنند و بعد کندن اطلیه و ادهان مسطوره بمالند.
ایلاقى و جرجانى
مىنویسند که بزر البنج به سرکه بسایند و طلا کنند و آنچه مجرب است این است که پیه مرغ بعد کندن موى طلا کنند و هر بار که بر آن طلا نمایند ضعیفتر گردد تا آنکه باطل شود و اسپغول به سرکه بعد کندن موى مکرر طلا کردن باطل کند.
ابن نوح
گوید که بعد نتف جندبیدستر و عسل به مرات کثیر طلا کنند.
و جالینوس
گفته هر موضع از بدن که بسیار سرد شود یا خشک گردد بر آن موى نروید مثل حال در کف دست و بدن خواجهسرایان و آنچه از امر غوک و حکم در منع نبات شعر ذکر کردهاند دروغ گفتهاند.
و محمد بن زکریا
گوید زنى که ریش او بروید باید که ادرار حیض او کنند تا ممکن بود و فصد مدام از پایها کنند و تبرید مزاج او نمایند و بر موضع بعد کندن موى سفیداب ارزیز و قلقند و افیون سوده طلا کنند.
و اگر از تبرید خوف کنند شب بر آن طلا نمایند و مداومت آن کنند که البته موى نروید.
و گفته که چون شیر سگ قریب العهد بولادت بعد کندن موى طلا کنند موى نروید.
همچنین می توانید کتاب اکسیر اعظم ۵ جلدی را هم مشاهده بفرمایید
ناشناس –
تفاوت اکثیر اعظم پنج جلدی و هشت جلدی در چی هست. .ترجمه روان این کتاب که برا عوام راحت باشد هست؟؟
ایرانیان طب –
با درود و احترام هردو کتاب تصحیح هستند و نوع فونت آنها تفاوت دارد و همان متن اولیه فقط تصحیح شده و فارسی می باشند؛ برای آشنایی بیشتر با متن های قدیمی پزشکی کتاب ( مبانی طب ایرانی ویژه پزشکان عمومی ) را مطالعه بفرمایید، این کتاب بسیار کمک کنند و راهنما است و کاملترین کتاب در مبانی می باشد. https://www.iranianteb.com/?p=3546