کتاب مقدمات و مبانی داروسازی سنتی ایران

کتاب مقدمات و مبانی داروسازی سنتی ایران تالیف دکتر امید صادقپور ( Ph.D فارماکوگنوزی ، استادیار گروه گیاهان دارویی و طب سنتی موسسه مطالعات تاریخ پزشکی ، طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی تهران ) و زیر نظر استاد اسماعیل ناظم می باشد.

هدف از مداوای بیماران بازگرداندن سلامتی و صحت با آنها است و طبیب در اقدام به مداوای بیماران ناگزیر به شناخت ماده سلامتی می باشد و این ماده بر دو وجه است ، اول آنچه سلامتی در آن به هم می رسد که در واقع همان بدن انسان است و دوم آنچه سلامتی به واسطه آن واقع می شود و آن داروها و سایر وسایل درمانی است و بر طبیب واجب است که علاوه بر شناخت بدن بیماران در شناخت داروهای مورد مصرف در مداوای بیماری ها نیز به جد بکوشد.

نگرش طب سنتی ایران در حفظ تعادل بدن در حالت صحت از یک سو و برطرف کردن سبب بیماری به عنوان مهمترین بخش درمان و دوری از پرداختن صرف به درمان علامتهای بیماری که در اصل عوارضی ناشی از سبب بیماری می باشند از سوی دیگر، داروهای مورد مصرف در این مکتب را از ابزار صرف بودن خارج ساخته و به آنها هویتی نو می بخشد ، به نحوی که داروها دیگر مفاهیمی خشک نیستند که با قواعد غیر قابل انعطاف در درمان بیماری های خاص استفاده شوند بلکه طبیب به آنها به عنوان اجزای تدابیر درمانی می نگرد که هنر بکار گیری این داروها در نحوه استفاده از آنها به منظور بازگرداندن بدن به حالت تعادل صحی اولیه می باشد و این امر نه تنها در هر فردی متفاوت است، بلکه در هر بیمار یا هر مرحله از بیماری ، در هر زمان و فصل و مکان و… شیوه خاص خود را طلب می کند.

ساخت و تولید دارو  :

ساخت و تولید دارو در دارو سازی سنتی ایران در واقع آخرین حلقه زنجیره در این علم می باشد، به عبارت دیگر ساخت آنچه به عنوان یکی از شروط پنج گانه معالجه بیمار یعنی داروی کارآمد در طب مطرح می شود حاصل تلاش در حیطه علومی است که از کیمیا شروع و به علم تولید داروی داروی مورد نظر ختم می گردد. و همان گونه که در ورود در هر علمی نیازمند دانستن مقدماتی می باشد، علم داروسازی و شناخت داروهای سنتی ایران نیز دارای مقدماتی همچون طبیعیات ، کیمیا ، نجوم ، گیاه شناسی و …است که بدون آشنایی کافی با آنها پرداخت به علم داروسازی سنتی میسر نیست، از سوی دیگر داروسازی سنتی ایران نیز به تنهایی دارای مبانی علمی و عملی همچون آشنایی با مزاج داروها، شناخت افعال دارویی و … می باشد که دانستن آنها تضمین کننده فهم داروسازی سنتی ایران است و بدون داشتن دریافت درستی از این مبانی کوشیدن در جهت پژوهش در داروسازی و ساخت داروهای سنتی بیهوده است.

بخشی از فهرست مطالب کتاب مقدمات و مبانی داروسازی سنتی ایران :

مقدمه

فصل اول : ویژگی های روش پژوهش در طب سنتی ایران

مقدمه

• الف. ویژگی های روش پژوهش در طب سنتی از دیدگاه نکات دستوری متون کتب طب سنتی و نگارش آنها
  • زبان نگارش متون ( عربی ، فارسی ، اردو و…)
  • سال نگارش کتاب و محل و موقعیت نگارش آن
  • نویسنده متن طبی
  • ویژگی های فردی صاحب کتاب
  • بررسی نسخ متعدد کتاب ها و شناسایی متون مختلف در موضوع خاص
  • آیا صاحب کتاب یا رساله کتب دیگری نیز دارد که مطالب دیگر را در آن آورده باشد
  • موضوع اختصاصی هر کتاب
• ب. ویژگی های روش پژوهش در طب سنتی از نظر موضوع پژوهش
  • موضوع جزئی پژوهش باید به طور کامل مشخص شده و تشریح شود
  • مطالعه و بررسی همه یا حداکثر متون در دسترسی
  • شناخت اصطلاحات طبی و دارویی
  • مطابقت مطالب و یافته های متون با دنیای امروز
  • در نظر گرفتن مولفه ها و پارامترهای طب امروز
  • در نظر گرفتن مولفه ها و دیدگاه های طب سنتی که در طب جدید به آن توجه و اقبال خاص وجود ندارد
  • معادل سازی
  • واژه شناسی متون طب سنتی از نظر طبی
  • استفاده از داستان ها و حکایات طبی
  • آشنایی با سلسله مراتب علمی در متون طب قدیم
  • مواجهه با بیماری های ناشناخته یا بیماری های جدید
  • مواجهه با بیمارانی که از داروهای شیمیایی استفاده می کنند
  • مواجهه با مصرف همزمان داروهای شیمیایی و گیاهی
  • استاندارد کردن فرآورده های دارویی
  • اعتقاد به علت گرایی به عنوان اصل در مطالعات طب سنتی نه آمار گرایی
  • منابع

فصل دوم : مزاج و درجه داروها

• آشنایی با قوانین تعیین آنها با تجربه و قیاس
• هدف های رفتاری
• مزاج، اقسام و شناخت درجات آن
• چگونگی شناخت درجه داروها و مراتب آنها
• روش های شناخت مزاج داروها و غذاها
• روش شناخت مزاج داروها و غذاها به تجربه
• حکایت
• روش شناخت مزاج داروها و غذاها به قیاس
• سرعت و بطوء استحاله و جمود
• طعم
  • تند (حریف)
  • تلخ (مر)
  • شور (مالح)
  • ترش (حامض)
  • گس (عفص)
  • گیرنده (قابض)
  • چرب (دسم)
  • شیرین (حلو)
  • بیمزه (تفه، مسیخ)
• بو
• قیاس کلی در مزاج بوها
• رنگ
• روش استخراج مزاج
• عنصر آتش
• عنصر هوا
• عنصر آب
• عنصر خاک
• استدلال کلی بر رنگ ها
  • رنگ قرمز
  • رنگ زرد
  • رنگ سبز
  • رنگ سیاه
  • رنگ سپید
  • رنگ های ترکیبی
• مزاج عمر اشیاء
• مزاج روزها
• مزاج اطراف
• مزاج کوه ها، دریاها و زمین

منابع

فصل سوم. افعال داروها: مبانی تاثیر داروها بر بدن در طب سنتی ایران

• هدف های رفتاری
• مفهوم مزاج در داروها (وتفاوت آن با مفهوم مزاج در بدن افراد)
• تاثیر اشیاء در بدن
• تاثیر با ماده
• تاثیر با کیفیت
• تاثیر با صورت نوعیه
• کیفیات و صفات ادویه
• صفات فی نفسه ادویه (قوا)
  • لطافت
  • کثافت
  • لزوجت
  • هش بودن
  • جمود
  • سیلان
  • لعابی
  • دهنیت
  • نشف
  • خفت و ثقل یا سبکی و سنگینی
  • افعال ادویه
• ……

از دیگر آثار دکتر امید صادقپور :

راهنمای ساخت داروهای ترکیبی در آزمایشگاه داروسازی سنتی

iraniantebcom@